1. Ποιές είναι οι εκτιμήσεις σας για την φετινή κίνηση και σε ποιες νέες τουριστικές αγορές στοχεύει η Κρήτη
Οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών και των εγχώριων φορέων για την πορεία των διεθνών αφίξεων κατά το 2008 συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι θα συνεχιστούν οι αυξητικές τάσεις για την Ευρώπη γενικά και για την Ελλάδα και βεβαίως την Κρήτη, με επιβραδυνόμενο όμως ρυθμό. Με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα, εκτιμάται ότι θα έχουμε μια αύξηση αφίξεων της τάξης του 4-5%. Αστάθμητοι παράγοντες όπως η κρίση των στεγαστικών δανείων, η αστάθεια στο ενεργειακό τοπίο και οι αυξανόμενες τιμές του πετρελαίου, η αρνητική για την Ευρωζώνη ισοτιμία Ευρώ / Δολαρίου, καθιστούν ευάλωτη την τουριστική μας οικονομία με πιθανό αποτέλεσμα να μας προκύψουν οδυνηρές εκπλήξεις.
Ας προσθέσουμε ότι το «πάρτι» των Ολυμπιακών Αγώνων που συνήθως διαρκεί τρία χρόνια, έχει λήξει για μας και μετακόμισε στην Κίνα. Γκρίζα σύννεφα εμφανίζονται ήδη στον ορίζοντα της Κρήτης για τη φετινή χρονιά. Γι’ αυτό, πιο ενήμεροι από μένα είναι οι τουριστικοί επιχειρηματίες που, μέρα με τη μέρα, βλέπουν τις αισιόδοξες προβλέψεις τους να διαψεύδονται. Αξιολογώντας τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας που δυστυχώς παράγονται με μεγάλη καθυστέρηση καθώς και τα πιο επίκαιρα αλλά προσωρινά στοιχεία αφίξεων με ναυλωμένες πτήσεις, μπορούμε να κάνουμε τις εξής διαπιστώσεις:
Οι παραδοσιακές μας αγορές του μαζικού τουρισμού που κατευθύνεται από τους τρεις μεγάλους TourOperators (Αγγλία, Γερμανία κ.ά) πέρασαν από τη στασιμότητα στη μείωση, όχι μόνον στους αριθμούς αλλά προ παντός στην ποιότητα των πελατών που μας φέρνουν. Χωρίς γενικεύσεις για τις εθνικές αγορές, μπορούμε, νομίζω να συμφωνήσουμε ότι οι νεαροί, άπειροι και με περιορισμένα οικονομικά μέσα Άγγλοι τουρίστες που κατακλύζουν πολλές παραλίες της Κρήτης σε αναζήτηση ξέφρενης διασκέδασης, φθηνού αλκοόλ και ναρκωτικών (θύματα κι’ αυτοί ασυνείδητων κερδοσκόπων) και προστίθενται στα συνολικά στατιστικά στοιχεία, δεν μπορούν ασφαλώς να θεωρηθούν θετική εξέλιξη για το παρόν και το μέλλον της τουριστικής μας ανάπτυξης.
Από την άλλη πλευρά, με βάση τα τελευταία στοιχεία (2006/2005), από αναδυόμενες χώρες προέλευσης τουριστών παράγονται εντυπωσιακά αποτελέσματα. Παραδείγματα αύξησης διανυκτερεύσεων κατά την ίδια περίοδο: Ρωσία +58,6%, Χώρες της Βαλτικής από +31,6% έως +110,3%, Νέες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης από +16,9% έως +22,3%, ενώ η Κίνα, παρά τον μικρό ακόμη απόλυτο αριθμό, +52,0%. Παρά τη μείωση του ρυθμού αύξησης κατά τα έτη 2007 και 2008, σ’ αυτές τις αγορές μάλλον πρέπει να στοχεύουμε προς το παρόν.
Ενδιαφέρον έχει η παρατήρηση ότι οι Σκανδιναβοί έχουν, σχεδόν εξ ολοκλήρου, μετακομίσει στη Δυτική Κρήτη (βλ. Χανιά). Κατά το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2007, οι Σκανδιναβοί που έφτασαν στο αεροδρόμιο των Χανίων με ναυλωμένες πτήσεις ήσαν 433.506 (63,5% του συνόλου των τουριστών) ενώ στο Ηράκλειο έφτασαν μονάχα 82.944.
2. Σε τι είδους καταλύματα κατευθύνονται οι τουρίστες που μας επισκέπτονται;
Ενώ οι συνολικές αφίξεις και οι διανυκτερεύσεις αυξάνονται κατά τον ίδιο περίπου ρυθμό, (γύρω στο +4,50%) η εικόνα ανά κατηγορία καταλυμάτων παρουσιάζει τεράστιες ανατροπές. Για παράδειγμα, συγκρίνοντας τα έτη 2005 και 2006 για τα οποία έχουμε πλήρη στοιχεία, οι αφίξεις στα 5στερα ξενοδοχεία (ΑΑ κατηγορίας) παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 42.37% και οι διανυκτερεύσεις 57,19%. Δεν είναι παράδοξο ότι οι περιοχές που ωφελούνται περισσότερο, είναι εκείνες που διαθέτουν τέτοια καταλύματα, δηλαδή, η Κρήτη, η Αττική, το Νότιο Αιγαίο και τα Ιόνια νησιά. Τα 4στερα (Α κατηγορίας) παρέμειναν σχεδόν στάσιμα (αύξηση 3,95% και 5,40 αντίστοιχα) και μετά αρχίζει η κατρακύλα. Στις διανυκτερεύσεις, τα Β κατηγορίας είχαν μείωση 3,64%, τα Γ κατηγορίας, μείωση 9,39% και τα Δ-Ε κατηγορίας, μείωση 27,12%.
Πολλοί από μας που ασχολούμαστε με τα τουριστικά, χτυπήσαμε εγκαίρως το καμπανάκι. Παρά ταύτα συνεχίζουμε να χτίζουμε καταλύματα χαμηλών κατηγοριών για τα οποία δεν ενδιαφέρεται η διεθνής αγορά που, με τις ίδιες τιμές, βρίσκει 4στερα στις γειτονικές χώρες. Έχει επίσης πολύ ενδιαφέρον η πληροφορία ότι τα Παραδοσιακά Καταλύματα που περιλαμβάνουν τα αγροτουριστικά παρουσιάζουν αύξηση διανυκτερεύσεων κατά 82,67%.
3. Το μέλλον βρίσκεται στις πολυτελείς μονάδες και γιατί.
Προφανώς ναι, αλλά όχι έτσι απλά. Το μέλλον φαίνεται να βρίσκεται σε πεντάστερες και τετράστερες μονάδες, εμπλουτισμένες με εγκαταστάσεις που προσφέρουν όλες τις σύγχρονες ανέσεις και γαστρονομικές εμπειρίες καθώς και μικρά κουκλίστικα boutique hotels (βλ. Σαντορίνη). Μεγάλες δυνατότητες διαθέτει και η ανάπτυξη του τουρισμού υπαίθρου, (οικοτουρισμού ή αγροτουρισμού, πείτε τον όπως θέλετε).
Προ παντός όμως χρειάζονται άνθρωποι που θα τις διευθύνουν και θα προσφέρουν υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Μορφωμένοι άνθρωποι με πανεπιστημιακή παιδεία, τεχνικές δεξιότητες, γλώσσες και κοινωνικότητα. Πέρασε η εποχή των ερασιτεχνών και των περαστικών που έρχονται να συμπληρώσουν το εισόδημά τους μετά το μάζεμα των ελιών.
4. Ποιό είναι το επίπεδο της ξενοδοχειακής υποδομής του νησιού και τι περιθώρια βελτίωσης υπάρχουν.
Η Κρήτη, από άποψη ποιότητας ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, βρίσκεται σε προνομιούχα θέση σε σχέση με τη λοιπή Ελλάδα. Ενώ αντιπροσωπεύει το 21% περίπου του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών της χώρας , διαθέτει το 32% των πεντάστερων κλινών.
Πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι η Ανατολική Κρήτη (Ηράκλειο Λασίθι) ενώ αντιπροσωπεύει το 12% περίπου του συνόλου των κλινών της χώρας, διαθέτει το 24% των πεντάστερων. Το 53% του συνόλου των ξενοδοχειακών κλινών της Ανατ. Κρήτης είναι 5στερες και 4στερες. Καλή ανωδομή που όμως δεν αρκεί.
5. Τουρισμός όλο το χρόνο. Ο στόχος είναι πάντα μακρινός. Γιατί;
Οι αφίξεις αλλοδαπών σε τουριστικά καταλύματα κατά το πεντάμηνο Μαΐου-Σεπτεμβρίου, τα τελευταία τρία χρόνια κυμαίνονται στο 75% έως 78% των ετήσιων, χωρίς σημεία άμβλυνσης. Το οξύ πρόβλημα της εποχικότητας παραμένει η Αχίλλειος πτέρνα του τουρισμού μας, όντας υπεύθυνο για τη χρόνια εποχική ανεργία που οδηγεί εκατοντάδες χιλιάδες εκπαιδευμένους εργαζόμενους στο ταμείο ανεργίας και στην έξοδο από το επάγγελμα, ενώ τεραστίων μεγεθών επενδύσεις δεν μπορούν να αποσβεσθούν θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα αξιόλογων τουριστικών επιχειρήσεων.
Ο στόχος του δωδεκάμηνου τουρισμού είναι και θα παραμείνει ευχολόγιο και άπιαστο όνειρο εφόσον δεν δημιουργούμε και δεν συντηρούμε τις απαραίτητες γενικές υποδομές (αεροδρόμια, οδικοί άξονες, λιμάνια, κ.λπ.), τις ειδικές τουριστικές υποδομές (συνεδριακά κέντρα, γήπεδα γκολφ και άλλες αθλητικοτουριστικές εγκαταστάσεις, κέντρα θαλασσοθεραπείας, spas, θερμαινόμενες πισίνες, κ.λπ.) και προγράμματα ευχάριστης απασχόλησης του ελεύθερου χρόνου κατά την εκτός αιχμής περίοδο (όταν δηλαδή οι τουρίστες δεν βρίσκονται στην παραλία). Μ’ αυτό εννοώ πολιτιστικές και φυσιολατρικές διαδρομές, δρόμους της αμπέλου και του κρασιού, της κρητικής διατροφής και κουζίνας και άλλα προγράμματα που ικανοποιούν ποικίλα ενδιαφέροντα στον νέο πιο ενήμερο, πιο μορφωμένο, πιο εκλεκτικό και, κατά τεκμήριο, πιο εύπορο τουρίστα.
Οι ανταγωνιστές μας το έχουν αντιληφθεί αυτό και έχουν πάρει τις απαραίτητες πρωτοβουλίες. Οι Πορτογάλοι, για παράδειγμα, με πολύ λιγότερη πείρα από μας, μετρούν σχεδόν το 30% των ετήσιων αφίξεών τους κατά το πεντάμηνο Νοέμβριος – Μάρτιος, όταν η Κρήτη παραμένει κλειστή. Κοντολογίς, ο τουρισμός όλο το χρόνο, ή έστω η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, είναι δυο όροι απόλυτα συνυφασμένοι με την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
6. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Που βρισκόμαστε και τι λάθη κάνουμε.
Προφανώς βρισκόμαστε σε νηπιακή ηλικία στα ζητήματα ανάπτυξης του εναλλακτικού τουρισμού, είμαστε όμως, ευτυχώς, υποψιασμένοι. Καλό σημάδι. Το πρώτο και πιο μεγάλο λάθος που κάναμε και συνεχίζουμε να κάνουμε είναι ότι απαριθμούμε απλά τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και αντί να φτιάξουμε υποδομές και να διαμορφώσουμε προγράμματα που θα τους δώσουν συγκεκριμένο περιεχόμενο και αντίκρισμα, περιοριζόμαστε σε γενικόλογες διακηρύξεις και αιτιάσεις για το «τις πταιει» που δεν γίνονται όλα αυτά.
7. Μια και μιλάμε για εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ο νέος υπουργός Τουριστικής Ανάπτυξης στην ομιλία του, προ ημερών στο διεθνές τουρνουά γκολφ στη Χερσόνησο, προσδιόρισε ότι το τουριστικό μέλλον της Κρήτης είναι η ανάδειξή της ως προορισμού γκολφ.
Υπερβολική μεν, η δήλωση όμως δείχνει στη σωστή κατεύθυνση. Στη σύνθεση της εμπλουτισμένης τουριστικής προσφοράς της Κρήτης ασφαλώς μπορεί και πρέπει να συμβάλει και το γκολφ. Δεν χρειάζεται και δεν μπορούμε να πάμε σε νέα μονοκαλλιέργεια. Όμως, όταν οι Πορτογάλοι έχουν 85 γήπεδα, οι Ισπανοί 250, οι Ιρλανδοί (σχεδόν πάντα υπό βροχήν) 150 και οι Κύπριοι 8, εμείς έχουμε μόνο ένα. Ως γνωστόν, για τους γκολφέρ, ένα ίσον κανένα.
8. Πώς μπορούμε να κάνουμε στροφή στον ποιοτικό τουρισμό;
Είναι φανερό πως η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού της Κρήτης και οποιασδήποτε άλλης περιοχής της Ελλάδας, είναι μονόδρομος που περνά μέσα από την ποιότητα. Ως εδώ, είναι βέβαιος ότι όλοι συμφωνούμε. Κατά καιρούς εξάλλου, συντεταγμένη πολιτεία, επιχειρηματικοί και κοινωνικοί φορείς, συνδικαλιστές, εργαζόμενοι, απλοί πολίτες – τουρίστες, όλοι εμείς έχουμε διακηρύξει την ανάγκη και τη σκοπιμότητα της ποιοτικής αναβάθμισης των τουριστικών υπηρεσιών και του τουριστικού προϊόντος. Αν όμως ρωτήσουμε έναν – έναν από μας, πώς εννοεί και πώς ορίζει την ποιότητα, θα πάρουμε διαφορετική από τον καθένα απάντηση.
Προέχει λοιπόν, να προσδιορίσουμε και να συμφωνήσουμε στο τι είναι ποιότητα. Κατά τη γνώμη μου, η ποιότητα δεν είναι ένα βολικό σύνθημα-πανάκεια και, ακόμη περισσότερο, δεν είναι συνήθως αυτό που νομίζουμε εμείς. Σε τελική ανάλυση, ο μόνος αρμόδιος να μιλήσει για την ποιότητα ενόςτουριστικού προϊόντος είναι ο καταναλωτής του. Αν ένα προϊόν είναι η ικανοποίηση που προσφέρει η χρήση του (και αυτό είναι πλέον αυτονόητο) είναι προφανές ότι η γνώση και η κρίση για το επίπεδο της ποιότητας του προϊόντος μας, βρίσκεται στο κεφάλι του πελάτη μας. Εκεί δηλαδή που, συνήθως, έχουμε μεσάνυχτα για το τι συμβαίνει.
Το τουριστικό προϊόν είναι ενιαίο από τη στιγμή που ο τουρίστας – καταναλωτής ξεκινά το ταξίδι του μέχρι τη στιγμή που επιστέφει. Το πως αξιολογεί την εμπειρία του, το τι έχει γι' αυτόν σημασία και το τι όχι, διαμορφώνουν πολλές φορές μία εντελώς διαφορετική εικόνα από αυτήν που εμείς έχουμε για το πόσο καλά πέρασε – για το πόσο καλά τον εξυπηρετήσαμε.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν αμέσως, αξιοποιώντας τις πλούσιες εμπειρίες που διαθέτουμε, θετικές και αρνητικές και διορθώνοντας όλα εκείνα τα δεινά του τουρισμού της Κρήτης που υποβαθμίζουν την ποιότητα της προσφοράς μας και τραυματίζουν την αξιοπιστία μας. Κι ας πάρουμε, όλοι και ο καθένας χωριστά τις ευθύνες του και τα οφέλη που προκύπτουν από τις βελτιώσεις που θα πετύχουμε: Κράτος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, απλοί πολίτες που ωφελούνται και έχουν ευθύνη να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της καλής τουριστικής μας εικόνας. 'Έχουμε καταλήξει σε κοινή αντίληψη και σε σημαντικές συναινέσεις για το τι είναι ποιότητα και τι δεν είναι ποιότητα. Και γνωρίζουμε από πικρή πείρα, πως ...
Ποιότητα δεν είναι το άθλιο αυθαίρετο ή μη δωμάτιο, που στερείται βασικών ανθρώπινων ανέσεων, η “μπόμπα” στα μπαράκια, η άγρια εκμετάλλευση του ανυποψίαστου άπειρου τουρίστα.
Ποιότητα δεν είναι η υπαίθρια disco και το υπαίθριο σκυλάδικο, το αγρίως «μαρσάρον» μοτοσακό που βασανίζει με τα εκκωφαντικά ντεσιμπέλια τον ύπνο των τουριστών που πληρώνουν για ησυχία και ανάπαυση.
Ποιότητα δεν είναι οι κουζίνες στους χώρους εστίασης που, στερούμενες στοιχειωδών συνθηκών υγιεινής των τροφίμων και των ανθρώπων που τα διαχειρίζονται, γίνονται εστίες βακτηρίων, προσφέροντας για ενθύμιο γαστροεντερικές διαταραχές στους επισκέπτες μας.
Ποιότητα δεν είναι η προτηγανισμένη σε πολυχρησιμοποιημένο ή επιμολυσμένο σπορέλαιο πατάτα, ούτε ο ελληνικός καφές στη μηχανή του espresso για λόγους, λέει, οικονομίας…
Ποιότητα δεν είναι η ξινίλα του ιδρώτα αυτών που προσφέρουν τουριστικές υπηρεσίες και έρχονται σε στενή επαφή με τους πελάτες μας.
Ποιότητα δεν είναι ο ατημέλητος και αγενής ταξιτζής που καπνίζει στο ταξί, που αρνείται να πάρει κοντινή κούρσα ή γροθοκοπιέται με κάποιον άλλο, μπροστά στα μάτια των έντρομων τουριστών στο αεροδρόμιο για το ποιος θα κερδίσει την κούρσα. Ούτε ο καταστηματάρχης ή ο ταβερνιάρης που τραβάει τον άτυχο περαστικό από το μανίκι ...
Ποιότητα, τέλος, δεν είναι οι απέραντοι σωροί τσιμέντων, τα σκουπίδια διάσπαρτα στα κράσπεδα των δρόμων και στις παραλίες, οι δρόμοι χωρίς πεζοδρόμια και φωτισμό, ο θόρυβος, ο συνωστισμός, το άγχος ... όλα εκείνα τα κακά που υποβαθμίζουν και τη δική μας ποιότητα ζωής, γιατί στο κάτω της γραφής και εμείς ζούμε, ταξιδεύουμε και κάνουμε διακοπές στον τόπο μας.
9. Τι είναι λοιπόν ποιότητα;
Αν όλα αυτά δεν είναι ποιότητα, τότε η ποιότητα πρέπει να βρίσκεται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Και έχουμε να επιδείξουμε άφθονα παραδείγματα του τι στοιχειοθετεί και συνιστά ποιότητα τουριστικών υπηρεσιών. Αντλώντας από την πλούσια εμπειρία μας μπορούμε να κάνουμε γενικεύσεις για το τι είναι ποιότητα και μάλιστα Ελληνική ποιότητα.
Ποιότητα ασφαλώς είναι η αρχοντική, απλόχερη, πηγαία Ελληνική φιλοξενία, που είναι βαθιά ριζωμένη στην παράδοσή μας, στην κουλτούρα μας, στον τρόπο ζωής μας. Μια φιλοξενία όμως, που υποστηρίζεται από τον επαγγελματισμό, τη γνώση των αναγκών του πελάτη – επισκέπτη και την ευαίσθητη όσο και διακριτική ανταπόκριση σ' αυτές τις ανάγκες. Το επίπεδο των εγκαταστάσεων, καθώς και των εξυπηρετήσεων που προσφέρουν πλείστες ξενοδοχειακές μονάδες, βρίσκεται σε τροχιά συνεχούς βελτίωσης και συγκρίνεται ευνοϊκότατα με τα πιο καλά Ευρωπαϊκά κέντρα διακοπών.
Η τουαλέτα που αποτελούσε ντροπή για τον πολιτισμό μας και τη φήμη μας, στις πλείστες περιπτώσεις είναι τώρα σύγχρονη και πεντακάθαρη – πραγματική πηγή υπερηφάνειας.
Τα πάλαι ποτέ πρωινό –«μπουνιά στο στομάχι» - έχει δώσει τη θέση του σε πλούσια προσφορά των αγαθών που παράγει η Κρητική γη, αφού συνειδητοποιήσαμε, επί τέλους, τη σημασία που αποδίδουν οι ξένοι επισκέπτες στο πρωινό γεύμα. Με υπερηφάνεια ακούω τους Ευρωπαίους να αναφέρουν το Cretanbreakfast μαζί με το Αγγλικό και το Αμερικάνικο. Σε πολλά ξενοδοχεία και εστιατόρια όμως, δεν καταφέραμε δυστυχώς ακόμα, να έχουμε ζεστό, υψηλής ποιότητας καφέ, μπροστά στον πελάτη τη στιγμή που κάθεται για το πρωινό του. Θα το κερδίσουμε όμως και αυτό. Είμαι βέβαιος.
Η ποιότητα όμως δεν κρίνεται μόνο από τον ύπνο και το καλό φαγητό στους χώρους διαμονής των τουριστών. Κρίνεται από τη συνολική εμπειρία που αποκομίζει ο επισκέπτης από τη στιγμή που θα πατήσει το πόδι του στο σημείο εισόδου ή επιβιβαστεί στο αεροπλάνο μέχρι την αναχώρησή του.
Πρώτη και κατεπείγουσα, κατά τη γνώμη μου, προτεραιότητα, είναι η συνειδητή και συντονισμένη εκστρατεία των φορέων και επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην παραγωγή και διάθεση του τουριστικού προϊόντος, αλλά και τη συνειδητή προσπάθεια εκ μέρους όλων των ελλήνων πολιτών, για την εξάλειψη όλων των αρνητικών φαινομένων που δειγματοληπτικά ανέφερα και που όλοι γνωρίζουμε έστω και αν δεν τα έχουμε συστηματικά καταγράψει.
Δεν αρκούν όμως αυτά. Οφείλουμε να εμπλουτίσουμε την τουριστική προσφορά με στοιχεία που παρέχουν ευκαιρίες στους επισκέπτες μας για ευχάριστη και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους σε ψυχαγωγία, άθληση, οικο-τουρισμό, περιήγηση, πολιτιστικές δραστηριότητες γαστρονομικές και οινικές απολαύσεις καθώς και ικανοποίηση των ποικίλων ενδιαφερόντων τους. Αλλά σ’ αυτά αναφέρθηκα νωρίτερα...
Αν και η θεωρία της ποιότητας έχει αναλυθεί σε βάθος από πολλούς επαΐοντες, για μένα συνοψίζεται σε δύο μονάχα λέξεις: Μεράκι και Λεπτομέρεια. Μεράκι, αγάπη γι' αυτό που κάνουμε και προσοχή στην κάθε λεπτομέρεια που αφορά την εξακρίβωση, την κατανόηση και την ευαίσθητη εξυπηρέτηση των αναγκών του φιλοξενούμενου πελάτη – τουρίστα.
10. Πως θα μπορούσε να καθιερωθεί η Ελλάδα ως κορυφαίος τουριστικός προορισμός.
Αν και αυτό μπορεί να ηχεί αντιφατικό και παρά τις αδυναμίες και τα διαρθρωτικά μας προβλήματα, πιστεύω ότι είμαστε ακόμα ένας από τους κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς. Δεν θα είμαστε όμως για πολύ αν δεν βγούμε από το λήθαργο του βολέματος και της μακαριότητας που μας βασανίζει. Μιλάμε για το μέλλον...
Για αρκετά χρόνια τώρα, μιλάμε για επανατοποθέτησή μας (repositioning) στην τουριστική αγορά με μια γρήγορη προσαρμογή στην πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί μετά την είσοδο στην αγορά νέων ανταγωνιστών που παράγουν και προσφέρουν το παραδοσιακό μας μαζικό, παραθεριστικό προϊόν σε πολύ χαμηλότερη τιμή μια και έχουν πολύ χαμηλότερο εργατικό κόστος.
Μιλήσαμε και μιλάμε για ένα πιο σύνθετο και πιο ποιοτικό προϊόν που απευθύνεται στην ικανοποίηση των αναγκών και των επιθυμιών ενός πιο ενήμερου, πιο εκλεκτικού, πιο ενεργού, πιο απαιτητικού αλλά και πιο εύπορου τουρίστα. Ένα προϊόν που εξ ορισμού προσελκύει τουρίστες 12 μήνες τον χρόνο.