Στη δίνη της κρίσης: Σκέψεις και θέσεις ενός ανήσυχου πολίτη

Και τώρα, Τι κάνουμε;

Με αυτό το σημείωμα επιχειρώ να διατυπώσω κάποιες σκέψεις και θέσεις, με την ελπίδα να προκαλέσω έναν απαραίτητο προβληματισμό και διάλογο πάνω την δεινή κατάσταση στην οποία έχουμε περιέλθει ως χώρα, ως κοινωνία, ως πολίτες.

Αυτοπροσδιορίζομαι ως ένας ενεργός πολίτης που ανησυχεί και νοιάζεται, χωρίς καμιά προσωπική φιλοδοξία πέραν του να συμβάλω κατά ένα ενδεκάκις εκατομμυριοστό, για να βγούμε από το απελπιστικό αδιέξοδο (οικονομικό, κοινωνικό και αξιακό) που μας προκαλεί δυστυχία, ντροπή και εθνική ταπείνωση.

Δεν θα επαναλάβω χιλιοειπωμένες και κουραστικές πλέον διαπιστώσεις για το πώς φτάσαμε ως εδώ. Όλοι γνωρίζουμε όσο και αν οι πλείστοι εξ ημών προσπαθούμε να εξαιρεθούμε καταλογίζοντας το φταίξιμο στους άλλους.

Η αλήθεια είναι ότι όλοι φταίμε, σε μικρό ή πολύ μεγάλο βαθμό, είτε ως φυσικοί αυτουργοί είτε διότι ανεχτήκαμε, ανεύθυνους, ανίκανους ή και φαύλους πολιτικούς και διεφθαρμένους κρατικούς λειτουργούς, συνδικαλιστικές και συνεταιριστικές συντεχνίες, παραδικαστικά κυκλώματα, εκδοτικά συγκροτήματα αλλά ακόμα και πολίτες που ενεπλάκησαν με όλους αυτούς σε ένα όργιο αμοιβαίου εκμαυλισμού και εκφαυλισμού.

Εκφράζω τις ανησυχίες μου ως ένας μόνον πολίτης με την ελπίδα να δημιουργηθεί προβληματισμός, συνειδητοποίηση, συζήτηση και έξοδος από την παθητική ανοχή αυτών που συμβαίνουν ή δεν συμβαίνουν. Και δεν περιμένω, ως δια μαγείας, να αλλάξουν τα πράγματα σύντομα. Δεν περιμένω ότι εσύ και εγώ και οι λίγοι ή, έστω, πολλοί άλλοι θα μπορούσαμε να ανατρέψουμε το σκηνικό που εξυφάνθηκε επί δεκαετίες για να μην πω αιώνες. Μια τέτοια προσδοκία θα αποτελούσε ασυγχώρητα ουτοπική αντίληψη.

Μια χρόνια και σοβαρή ασθένεια δεν θεραπεύεται τόσο εύκολα και η πρόγνωση είναι πάντα αβέβαια. Οφείλουμε όμως να ενεργοποιηθούμε, με όποιον τρόπο μπορούμε, ως πολίτες, ως άνθρωποι που βλέπουμε τον κατήφορο της πολιτικής και της δημόσιας ζωής που μας οδηγεί όλους στην ταπείνωση και την εξαθλίωση αλλά, ιδιαίτερα, τους κοινωνικά αδύναμους και ευάλωτους Έλληνες, όταν οι λίγοι «έξυπνοι» απολαμβάνουν την κακώς κτηθείσα χλιδή τους.

Προσωπικά, έχω κάνει τη δημόσια εξομολόγησή μου και είδα με κάποια ικανοποίηση ότι πολλοί φίλοι έκαμαν και καθημερινά κάνουν το ίδιο. Πέραν τούτου, όμως, …Τίποτα. Φαίνεται να κυριαρχεί αμηχανία, σύγχυση, παγωμάρα. Αμέτρητοι φίλοι με συνεπή δημοκρατική παράδοση και αγώνες στο ενεργητικό τους, εκφράζουν τη απορία: Αν γίνουν αύριο εκλογές, τι θα ψηφίσω; Διερωτόμαστε φωναχτά:Και τώρα, Τί κάνουμε;
Κατά τη γνώμη μου, από το φθαρμένο και απαξιωμένο, «εν τοις πράγμασιν», πολιτικό σύστημα δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα καλό. Οι διάφορες κινήσεις, όπως των 58 και άλλων, φαίνεται να συντίθενται από αποκαΐδια του ανυπόληπτου πλέον πολιτικού συστήματος που επιχειρούν να αναβιώσουν πολιτικά «δι’ άλλων ατραπών». Αν και δεν μας ξεγελούν, χρειάζεται πολλή προσοχή γιατί, ανάμεσά τους, βρίσκονται κάποιοι αξιόλογοι άνθρωποι με καλές προθέσεις, τους οποίους όμως χρησιμοποιούν για τους δικούς τους ιδιοτελείς σκοπούς.

Υπάρχουν και άλλες κινήσεις καλοπροαίρετων και, εξ όσων γνωρίζω, ικανών και έντιμων πολιτών που ειλικρινά ανησυχούν και θέλουν να βοηθήσουν. Κάποιοι μάλιστα προχώρησαν στην ίδρυση κομμάτων. Καλές πρωτοβουλίες τις οποίες, προσωπικά, θεωρώ θετικές γιατί βασίζονται σε πολιτικές αξίες και στην αρχή της διαφάνειας.

Δεν πιστεύω όμως ότι είναι ικανές να ανατρέψουν το σκηνικό, δημιουργώντας μια δυναμική μαζική ώθηση προς τα εμπρός. Πρώτον, γιατί κατακερματίζουν τις δυνάμεις της κεντροαριστεράς (όπως, βέβαια, την εννοεί ο καθένας μας), δεύτερον, γιατί έχουν ήδη αποδεχθεί, ως ηγέτη τους, τον ιδρυτή τους που κατά κανόνα τις θεωρεί εφαλτήριο για την πολιτική του ανέλιξη. Κανένας όμως απ’ αυτούς δεν φαίνεται να διαθέτει την ηγετική ικανότητα και την ευρεία αποδοχή για τη δυναμική που απαιτεί ένα υγιές μαζικό εξυγιαντικό κίνημα, με δεδομένη μάλιστα την πλήρως δικαιολογημένη καχυποψία από την οδυνηρή εμπειρία του παρελθόντος.

Τί προτείνω:

Όσοι από μας το αντιλαμβάνονται αυτό, οφείλουμε να πάρουμε θέση. Όχι με την ψευδαίσθηση ότι εμείς θα σώσουμε τη χώρα, αλλά από σεβασμό στον εαυτό μας, στην ανθρωπιά μας, στη συνείδησή μας. Για να μπορούμε να κοιτάμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας στα μάτια, χωρίς να ντρεπόμαστε.

Θυμάμαι τι μας έλεγε ο Ανδρέας στα δύσκολα εκείνα χρόνια της εξορίας: «Δημοκρατία δεν είναι να ψηφίζουμε κάθε τέσσερα χρόνια. Είναι η, από μέρα σε μέρα, ενεργός συμμετοχή του πολίτη στα κοινά, του πολίτη που ελέγχει την εξουσία, που αμφισβητεί, που προτείνει και δρα μαζί με άλλους πολίτες». Αυτό έμεινε χαραγμένο στη μνήμη μου και έγινε οδηγός στη ζωή μου.

Ο άμεσος και όχι ιδιαίτερα φιλόδοξος συμβατικός μας στόχος (ας αφήσουμε τους στρατηγικούς για την ώρα), πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όσο το δυνατό περισσότερων ανυποψίαστων και αδρανών πολιτών (με τον καθένα μας να ξεκινά από τον κύκλο του) και η παρότρυνσή τους να κάμουν και εκείνοι το ίδιο. Δεν προτείνω να ορίσουμε εμείς τους στόχους τους. Σε μια δημοκρατική, έστω κατ’ επίφαση, κοινωνία ο κάθε πολίτης ορίζει τους στόχους του. Για μας, αρκεί να κατανοήσει το πρόβλημα και την ανάγκη να δράσει.

Σ’ αυτό που προτείνω, δεν υπάρχει τίποτα μεγαλεπήβολο. Στην επικοινωνία μας, ο καθένας έχει τον δικό του τρόπο και τα δικά του μέσα. Στον κύκλο του στις παρέες του, στο καφενείο, στην ταβέρνα, στο κουρείο, στο γήπεδο, στην ουρά της εφορίας, οπουδήποτε. Και αυτό δεν είναι θεωρία. Όποιος έχει τρόπο να επικοινωνεί πιο μαζικά, τόσο το καλύτερο. Οι πιο παλιοί δεν είναι εξοικειωμένοι με τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και για τους νέους, η αξία τους δεν έχει ακόμα αποδειχθεί. Είναι όμως ένα χρήσιμο εργαλείο όταν χρησιμοποιείται με σύνεση και υπευθυνότητα. Η ηλεκτρονική τεχνολογία είναι ένα αποτελεσματικό και γρήγορο μέσον επικοινωνίας (αν και δεν είναι το μόνο, όπως ανέφερα).

Προσοχή, σύνεση και υπομονή για να μην πέσουμε σε καμιά νέα λακκούβα. Παράλληλα όμως, ας μη μείνουμε απλοί παρατηρητές σε ό,τι εξυφαίνεται, εντός και εκτός της χώρας. Είναι ντροπή να καθορίζεται, σε σημαντικό βαθμό, η πολιτική ατζέντα της χώρας από τους νεοναζιστές και να δεχόμαστε παθητικά την πλήρη εξάρτισή μας από τους ανάλγητους και αδίστακτους δανειστές μας.

Όσοι εξ ημών (και είμαστε πολλοί) έχουμε τις ίδιες έγνοιες, ας ενεργοποιηθούμε επικοινωνώντας μεταξύ μας σε ένα συνεχή, οριζόντιο, δημοκρατικό διάλογο και παρεμβαίνοντας δημόσια, αξιοποιώντας και τη μεγάλη δύναμη που μας προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα. Βασικός στόχος, η επανεπιβεβαίωση των πολιτικών θέσεων, των αρχών και αξιών με βάση τις οποίες ενταχθήκαμε στο δημοκρατικό σοσιαλιστικό κίνημα και, δυστυχώς, προδοθήκαμε στην πορεία. Όμως, αδιαπραγμάτευτα, χωρίς ανοχή και χωρίς εκπτώσεις, αυτή τη φορά.

Κάποιοι καλοί και ειλικρινείς φίλοι θα παρατηρήσουν πιθανώς: «Είσαι ένας αθεράπευτος ονειροπόλος». Δεν το αρνούμαι. Είμαι όμως και πρακτικός άνθρωπος. Πράγματι, δεν πιστεύω ότι εμείς οι λίγοι θα σώσουμε την Ελλάδα. Έχουμε όμως καθήκον να αγωνιζόμαστε. Ας θυμηθούμε τι μας είπε ο μεγάλος Έλληνας Νίκος Καζαντζάκης: Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω

Δεν είμαστε χωρίς φωνή. Με την κοινωνική δικτύωση μπορούμε να διαδώσουμε ένα ηχηρό πολιτικό και κοινωνικό μήνυμα. Σας θυμίζω την Τυνησία και την πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο. Ανεξάρτητα από την έκβασή που είχαν, για λόγους που σχετίζονται με την κοινωνική, θρησκευτική και στρατοκρατική πραγματικότητά τους, ήταν μια βροντερή έκφραση της φωνής των πολιτών.

Όπου εκδηλώνονται πρωτοβουλίες που υιοθετούν υγιείς αρχές, αξίες και προγράμματα, ας τις υποστηρίξουμε, αλλά με τρεις προϋποθέσεις. Πρώτη: να έχουν σωστές, ξεκάθαρες δεσμευτικές θέσεις. Δεύτερη: Ο λόγος και οι πράξεις τους να βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία και Τρίτη: Ανάμεσά τους, να μην βρίσκονται άνθρωποι που «μαγάρισαν», που πρόδωσαν τις αρχές τους και ιδιαίτερα εκείνοι που, άνομα και χυδαία, εξαργύρωσαν τους αγώνες και τις θυσίες του λαού μας για να πλουτίσουν.

Γενικά, όσοι ασκήσαμε κεντρική εξουσία και βάλαμε υπογραφές, είτε φταίμε, είτε όχι, ας «πάμε στην άκρη». Ο κόσμος που δεν γνωρίζει λεπτομέρειες δεν μας εμπιστεύεται και δεν μας αποδέχεται. (Σ’ αυτό, συμπεριλαμβάνω και τον γράφοντα – αν και δεν υπήρξα πολιτικός με τη στενή έννοια του όρου – διορισμένος κυβερνητικός ήμουν). Υπάρχουν βέβαια κάποιες τιμητικές εξαιρέσεις που μπορούμε να δούμε στην πορεία και με βάση πραγματικά δεδομένα. Μπορούμε, προφανώς, και πρέπει να υποστηρίζουμε ό,τι καλό εμφανίζεται.

Ας μη γελιόμαστε όμως. Δεν βλέπω στον ορίζοντα κανέναν Ελευθέριο Βενιζέλο και κανέναν Ανδρέα Παπανδρέου που, παρά τα λάθη και τις αστοχίες τους, έδωσαν υπόσταση, πνοή και ελπίδα στη χώρα, υπό δύσκολες έως τραγικές συνθήκες. Και αν υπήρχαν όμως, δεν θα ταίριαζαν στο σήμερα. Άλλη εποχή, άλλα προβλήματα, άλλη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, άλλοι πολίτες, άλλο διεθνές περιβάλλον. Ας μην περιμένουμε κάποιον σωτήρα. Θα απογοητευτούμε πάλι.

Εκείνοι που θα ηγηθούν πρέπει να προέλθουν από μια ώριμη, πολιτικά συνειδητοποιημένη δημοκρατική βάση την οποία θα εκφράζουν και θα υπόκεινται στον συνεχή έλεγχό της.
Μια τελευταία παρατήρηση: Στην αξιολόγηση για την έγκριση του όποιου ή όποιας προσφέρεται να αναλάβει ρόλο, ας έχουμε υπόψη κάποια σημαντικά κριτήρια: Πρέπει απαραιτήτως να είναι και να φαίνεται

• Έντιμος (αν και αυτό θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο), ανιδιοτελής, πατριώτης και δημοκράτης και να λειτουργεί με την αρχή της ομαδικότητας και του σεβασμού των θεσμών, των πολιτών και, προ παντός, των οικονομικά και κοινωνικά αδύναμων. Όχι με εξαγγελίες και ωραία λόγια αλλά στην καθημερινή πράξη.

• Πραγματικά μορφωμένος (όχι απλά γραμματιζούμενος με πτυχία (που είναι και αυτά χρήσιμα έως απαραίτητα) αλλά να έχει εμπειρία ζωής και την καλή μαρτυρία των συμπολιτών του. Να έχει έναν μόνο σκοπό: να υπηρετήσει την πολιτεία και τον πολίτη. Όχι απλά να περνάει καλά.

• Ικανός, πράγμα που πρέπει να αποδεικνύεται από επιτεύγματα στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή. Κοντολογίς, να έχει δουλέψει, «να έχει βάλει ένσημα», να έχει διοικήσει κάποιον οργανισμό ή επιχείρηση με επιτυχία. Αν δεν έχει τέτοιο βιογραφικό, πώς θα διοικήσει τη μεγάλη επιχείρηση – το κράτος;;;

Ας αρχίσουμε ένα διάλογο, οριζόντια και δημοκρατικά, χωρίς «αρχηγούς», χρησιμοποιώντας (το αναφέρω για τρίτη φορά) και την ηλεκτρονική τεχνολογία (e-mail, Facebook, Linkedin. Twitter, κ.λπ.). Κάποιοι από μας που θέλουν και μπορούν, ας αναλάβουν πρωτοβουλίες να συναντιόμαστε, να συζητάμε και να προβληματιζόμαστε. Δεν μπορεί… κάτι καλό θα βγει, αν και θα χρειαστεί χρόνος. Πολύς χρόνος.


Ανήσυχος αλλά….. όχι χωρίς ελπίδα

Νίκος Σκουλάς