Μετάβαση από τον μαζικό, στο θεματικό-εναλλακτικό τουρισμό

Για την συνέντευξη, πατήστε εδώ. 

Επενδύσεις και ανάπτυξη ή βαθύτερη ύφεση;

Μετά την ανάσα του μηχανισμού στήριξης στο πρόγραμμα σταθερότητας, τί;

Άρθρο του Νίκου Ε. Σκουλά, πρ. Υπουργού,

στην εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» της Κρήτης

Η ελληνική οικονομία και κατ’ επέκταση ο τουρισμός, κατά το τελευταίο δεκαοκτάμηνο, λειτουργεί σε ένα ριζικά διαφορετικό οικονομικό, πολιτικό και ψυχολογικό περιβάλλον και μάλιστα υπό καθεστώς εντεινόμενης κρίσης.

Δεν αμφισβητείται το γεγονός ότι η κακή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών η εκτεταμένη διαφθορά και η αναποτελεσματικότητα του πολιτικού κόσμου και της δημόσιας διοίκησης, η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή, χωρίς να κατηγορώ τους πάντες συλλήβδην, μας οδήγησαν στο χείλος της χρεοκοπίας.

Βεβαίως, η περίπτωση της Ελλάδας δεν είναι η χειρότερη της Ευρωζώνης. Σε τέσσερις χώρες της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Πορτογαλία) αλλά και εκτός αυτής, στη Μεγάλη Βρετανία, κράτος και ιδιώτες, έχουν συνολικό χρέος, μεγαλύτερο απ’ αυτό της Ελλάδας, ως ποσοστό του ΑΕΠ. Παρά ταύτα, γίναμε το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης, κυρίως διότι είπαμε ψέματα κατ’ εξακολούθηση, δίνοντας ανακριβή οικονομικά στοιχεία και παραπλανώντας στους εταίρους μας.

Αυτό υπονόμευσε την αξιοπιστία της χώρας, δημιουργώντας ένα άκρως αρνητικό κλίμα τόσο στις κυβερνήσεις όσο και στους πολίτες των χωρών προέλευσης τουριστών. Παράλληλα, έδωσε επιχειρήματα στους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, στους οίκους αξιολόγησης που δήθεν εκφράζουν τις αγορές, να μας υποβαθμίσουν πιστοληπτικά, μετατρέποντάς μας σε θύματα αδίστακτης κερδοσκοπίας και τοκογλυφικής εκμετάλλευσης.

Η πλήρης αλήθεια είναι ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνον ελληνικό αλλά κυρίως ευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Είναι πρόβλημα απώλειας του ελέγχου των χρηματοπιστωτικών εταιριών από τις κυβερνήσεις, με αποτέλεσμα, οι αγορές να έχουν το «πάνω χέρι» έναντι της πολιτικής.

Από τη θετική πλευρά, ο Πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, με επίμονες προσπάθειες, κατάφερε να πείσει τους εταίρους μας στην Ευρώπη, αλλά και πέραν αυτής, ότι το πρόβλημα είναι και δικό τους. Έτσι, έστω με μεγάλη καθυστέρηση, το πρόβλημα αντιμετωπίζεται πλέον από κοινού.

Επίσης, η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης της «τρόικα» όπως μάθαμε να την αποκαλούμε, στο πρόγραμμα σταθερότητας, μας δίνει μια απαραίτητη ανάσα για να νοικοκυρέψουμε τα του οίκου μας. Τα πολύ σκληρά, ομολογουμένως, μέτρα έχουν αρχίσει να αποδίδουν κυρίως στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και υπάρχει, μακροπρόθεσμα, αχτίδα ελπίδας ανάκαμψης.

Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά για την οικονομία και τον τουρισμό μας; Αναφέρω ξεχωριστά τον τουρισμό μια και είμαστε ανταγωνιστικά ανύπαρκτοι στην αγροτική παραγωγή (παρά τα δισεκατομμύρια των επιδοτήσεων!!!) ενώ υστερούμε απελπιστικά στον δευτερογενή τομέα αλλά και στις άλλες υπηρεσίες. Ο τουρισμός θα μπορούσε να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη της οικονομίας μας συμπαρασύροντας την ανάπτυξη και των άλλων τομέων.

Έχω, προ πολλού και επανειλημμένως, μαζί με άλλους, τονίσει ότι η κρίση της οικονομίας μας και βεβαίως του τουρισμού μας, παρ’ ότι επιδεινώνεται από την πρόσφατη διεθνή κρίση, είναι δομική. Είναι δική μας κρίση που προϋπήρχε και σοβούσε χρόνια τώρα. Δεν παράγουμε, δεν εξάγουμε, δεν εκπαιδεύουμε, δεν κάνουμε έρευνα και σπαταλούμε σαν μεθυσμένοι ναύτες ζώντας με δανεικά.

Ας δούμε λοιπόν τι δεν κάναμε και τι μπορούμε να κάνουμε τώρα αφού δεν έχουμε άλλες επιλογές. Αγνοήσαμε τις τάσεις της αγοράς, προσκολλημένοι και βολεμένοι με το κλασικό μοντέλο του τουρισμού παραλίας, ένα μοντέλο στο οποίο έχουμε απολέσει την ανταγωνιστικότητά μας στους γείτονες που το προσφέρουν σε φθηνότερη τιμή γιατί έχουν πολύ χαμηλότερο εργατικό κόστος. Αποτέλεσμα, η συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου (το επτάμηνο έγινε πεντάμηνο και οδεύουμε στο τετράμηνο), στάσιμες ή και μειούμενες τιμές, μειούμενες πληρότητες, κ.ο.κ.)

Παρά ταύτα, το μοντέλο αυτό δεν θα πάψει να είναι ένα βασικό συστατικό της τουριστικής μας προσφοράς. Πρέπει όμως να ξεκολλήσουμε. Να ερμηνεύσουμε τις τάσεις της αγοράς. Να επανατοποθετηθούμε στην αγορά με μια εμπλουτισμένη και πιο ποιοτική τουριστική προσφορά που απευθύνεται στην ικανοποίηση των επιθυμιών επισκεπτών με ποικίλα ενδιαφέροντα που είναι πιο εκλεκτικοί και, κατά τεκμήριο, πιο εύποροι. Σ’ αυτούς πρέπει να στοχεύσουμε. Η κατηγορία αυτών των τουριστών δεν αρκείται στο κλασικό «ήλιος, θάλασσα και εκδρομές». Αναζητά ολοκληρωμένες εμπειρίες.

Μπορούμε να τους τις προσφέρουμε; Βεβαίως μπορούμε. Διαθέτουμε εξαιρετικής ποιότητας ξενοδοχειακές μονάδες, εκπαιδευμένο προσωπικό, σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης θεματικών μορφών τουρισμού, πολιτιστικές, φυσιολατρικές, γαστρονομικές και οινικές διαδρομές. Δεν τις αναφέρω λεπτομερώς γιατί η απλή απαρίθμησή τους έχει γίνει πια πληκτική και προκαλεί τη νοημοσύνη μας. Θα ήταν καλύτερο να τους προσδώσουμε συγκεκριμένη ουσία και περιεχόμενο και να τις συνθέσουμε σε οργανωμένα πακέτα εμπειριών αξιοποιώντας και τις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο.

Για να γίνει αυτό πρέπει να αφυπνιστούν οι τουριστικοί μας πράκτορες που ως τώρα, εν πολλοίς, παραμένουν, ουσιαστικά, υπάλληλοι του ολιγοψωνίου των tour operator τους οποίους βεβαίως δεν δαιμονοποιώ. Τη δουλειά τους κάνουν. Είναι πελάτες μας και τους θέλουμε. Δεν αρκούν όμως. Για δικό τους συμφέρον, όχι απλά από πατριωτισμό, οι τουριστικοί μας πράκτορες μπορούν να αποκομίσουν μεγάλα οφέλη δημιουργώντας και προσφέροντας πακέτα εναλλακτικού τουρισμού – τουρισμού εμπειριών.

Η κρίση μάς έφερε μια άλλη, μάλλον θετική εξέλιξη: Δεν είμαστε πια η πιο ακριβή χώρα. Η αμείλικτη αγορά μας ανάγκασε να συνετιστούμε και να προσφέρουμε προϊόντα και υπηρεσίες σε λογικές πλέον τιμές. Εξαίρεση βεβαίως αποτελούμε στα μπαρ και τις καφετέριες όπου κερδοσκοπούμε προκλητικά εις βάρος Ελλήνων και ξένων. Εδώ θα χρειαστεί να αντιδράσει ο Έλληνας πολίτης αρνούμενος να πληρώσει € 4.00 και € 5.00 για τον καφέ που κοστίζει 30, άντε 40 λεπτά για να παραχθεί.

Η μεγάλη μας αδυναμία εντοπίζεται στην υστέρηση σε γενικές υποδομές προσβασιμότητας στους τουριστικούς προορισμούς, αεροπορικές συνδέσεις χαμηλού κόστους καθώς και σε ειδικές τουριστικές υποδομές – σε εκείνες δηλαδή τις υποδομές που συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των εμπειριών. Δεν νοείται, η πρόσφατα εισελθούσα στον τουρισμό Πορτογαλία να δέχεται το 30% των ετήσιων αφίξεών της από Νοέμβριο έως Μάρτιο όταν εμείς είμαστε κλειστοί. Πώς τα καταφέρνει; Για παράδειγμα, έχει εκατό περίπου γήπεδα γκολφ και άλλες ανάλογες υποδομές. Εμείς πόσα;

Εδώ βρίσκεται η μεγάλη πρόκληση και η μεγάλη ευκαιρία της πολιτείας. Για να βγούμε από την κρίση δεν αρκούν τα μέτρα σταθεροποίησης που, από μόνα τους, οδηγούν σε περαιτέρω ύφεση. Χρειάζεται ανάπτυξη. Κα μια σοβαρή παράμετρος της ανάπτυξης είναι οι επενδύσεις. Επενδύσεις δημόσιες κα επενδύσεις ιδιωτικές.

Για να ενθαρρυνθεί όμως ο ιδιώτης επενδυτής να ρισκάρει τα χρήματά του, επείγει η δημιουργία ενός σταθερού επενδυτικού περιβάλλοντος, η απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης, η άρση των πάσης φύσεως αντικινήτρων, συμπεριλαμβανομένου και του «κάτι τις» κάτω από το τραπέζι για τον ανάλγητο γραφειοκράτη και, βεβαίως, η εξάλειψη του όρου «ο κύριος 10, 20 ή και 25%».

Σε ότι αφορά τις δημόσιες επενδύσεις: Με πιθανή εξαίρεση περιοχές με σημαντικό αναπτυξιακό έλλειμμα (κυρίως σε παραμεθόριες περιοχές), δεν χρειάζεται πλέον να επιδοτούμε νέες κλίνες. Αν μη τι άλλο, πρέπει να αποσύρουμε χαμηλής ποιότητας κλίνες στις οποίες έχουμε υπερπροσφορά. Αυτό το έκαμαν ήδη οι Ισπανοί με ικανοποιητική επιτυχία.

Ας επενδύσουμε κατά προτεραιότητα σε υποδομές προσβασιμότητας στους τουριστικού προορισμούς και σε ειδικές τουριστικές υποδομές με έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη, αξιοποιώντας και τα μεγάλα αποθέματα δημόσιων ακινήτων που τώρα ερημώνονται, όχι ξεπουλώντας τα αλλά προσφέροντάς τα για μακροχρόνιες μισθώσεις. Σίγουρα θα μας αποδώσουν μεγάλα οφέλη.

Αν κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση, μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι όχι μόνο θα εξέλθουμε από την κρίση, τουλάχιστον καθόσον αφορά στον τουρισμό που, από τη φύση του διαθέτει μεγάλες αντοχές, αλλά και θα έχουμε δυναμική ανάπτυξη προς όφελος και της αγροτικής παραγωγής και των άλλων υπηρεσιών. Αρκεί βεβαίως να μην έχουμε άλλα αρνητικά φαινόμενα (βίαια επεισόδια, αποκλεισμούς των λιμανιών και άλλες αυτοκαταστροφικές πρακτικές) που αμαυρώνουν την εικόνα μας και μας πάνε πίσω στην υποβάθμιση και τη μιζέρια.

Ας δούμε λοιπόν, όλοι μαζί, πολιτικός κόσμος, κυβέρνηση, επιχειρηματικός κόσμος και πολίτες, αυτή την κρίση σαν την ευκαιρία να αξιοποιήσουμε τις αστείρευτες δυνάμεις που διαθέτουμε (το έχουμε ξανακάνει) για να βγούμε από την κρίση εξασφαλίζοντας τη μακροχρόνια ευημερία μας, την αξιοπρέπειά μας ως λαός και ως έθνος, αλλά προ παντός, ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας.

Οι προ(σ)κλήσεις για το Αύριο του Ελληνικού Τουρισμού

Η ΡΟΔΟΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ

Ανάγκη για Ανασύνθεση του Τουριστικού Προϊόντος και Στρατηγική Marketing

Η Ομιλία του Νίκου Σκουλά, πρ. Υπουργού Τουρισμού

στην Ημερίδα του περιοδικού «Χρήμα και Τουρισμός» της KSD

Ρόδος, 15 Μαΐου 2010

Εν όψει των καταλυτικών και καθόλου ευοίωνων εξελίξεων στο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, η διοργάνωση της σημερινής συζήτησης είναι εύστοχη, επίκαιρη αλλά και αναγκαία πρωτοβουλία για το τουριστικό μέλλον της Ελλάδας και, βεβαίως, της Δωδεκανήσου και της Ρόδου.

Νιώθω μεγάλη ικανοποίηση διαπιστώνοντας την παρουσία κορυφαίων παραγόντων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που έχουν λόγο στη διαμόρφωση της τουριστικής πολιτικής.

Προσήλθαν στη σημερινή μας συνάντηση για να συνομιλήσουν, να ακούσουν, να συμπροβληματιστούν και να αξιοποιήσουν, ελπίζω, τα συμπεράσματα που θα προκύψουν, υπό το πρίσμα της συγκυρίας της διεθνούς αλλά, προ παντός, της εγχώριας δομικής κρίσης που μας έχει φέρει στα πρόθυρα της κατάρρευσης

Είναι, πιστεύω, επείγουσα η ανάγκη να πάρουμε αποφάσεις σε όλα τα επίπεδα και να δεσμευτούμε να δράσουμε για την υλοποίησή τους: Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού με διατομεακή συνεννόηση, Ε.Ο.Τ., Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, Νομαρχία, Δήμος, επιχειρηματική και επαγγελματική τουριστική κοινότητα, (και, με τον όρο αυτό, δεν εννοώ μόνον ξενοδόχους και τουριστικούς πράκτορες αλλά όλους όσους επηρεάζουν και ωφελούνται από τον τουρισμό).

Ο τουρισμός δεν είναι αυτοτελής τομέας. Είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την παραγωγή, ιδιαίτερα των αγροτικών προϊόντων, το εμπόριο και τις άλλες υπηρεσίες. Σε τελευταία ανάλυση, ολόκληρη η ελληνική κοινωνία επηρεάζει και επηρεάζεται από τον τουρισμό.

Η επίκληση του αποφθέγματος «ο τουρισμός είναι η ατμομηχανή της οικονομίας» ηχεί ως υποκριτικό και κενό περιεχομένου σύνθημα, όσο αδρανούμε βυθισμένοι στο προσφιλές μας «βόλεμα», αποδίδοντας στους άλλους τις ευθύνες για την προϊούσα κακοδαιμονία μας.

Πιστεύω ειλικρινά ότι βρισκόμαστε στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της μεταπολιτευτικής περιόδου. Πρέπει επειγόντως να ξεκαθαρίσουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε. Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν τη σημερινή μας συνάντηση για να διερευνήσουμε μαζί, από πού ερχόμαστε, πού είμαστε, πού θέλουμε να πάμε και πώς θα φτάσουμε εκεί.

Η θεματολογία της Ημερίδας μας περιέχει τρεις βασικές ενότητες:

• Η Ρόδος στο νέο τουριστικό γίγνεσθαι: Ανασύνθεση του τουριστικού προϊόντος και στρατηγική marketing, και

• Ανάπτυξη και επενδυτικές ευκαιρίες στον τουρισμό με έμφαση στην πράσινη ανάπτυξη, στον αναπτυξιακό νόμο και στην τραπεζική χρηματοδότηση και

• Μεταφορές και τουρισμός: Σχέση αλληλεξάρτησης. Υποδομές και συγκοινωνιακά μέσα που εξασφαλίζουν άνετη προσβασιμότητα στους τουριστικούς προορισμούς.

Για τα τρία αυτά θεματικά πεδία, καταλληλότεροι εμού, διακεκριμένοι επιστήμονες με πλούσια εμπειρία στο αντικείμενό τους, θα μας κάνουν προτάσεις και θα συνομιλήσουν μαζί μας. Από πλευράς μου, επιτρέψτε μου να κάνω μερικές εισαγωγικές παρατηρήσεις πάνω στα δύο σκέλη της πρώτης ενότητας με στόχο να ενθαρρυνθεί ο προβληματισμός και ο διάλογος.

Μέσα απ’ αυτή τη συζήτηση, ελπίζω ότι θα αναδειχθούν και θα προβληθούν οι ευκαιρίες που προσφέρει η νέα αρχιτεκτονική της διοίκησης και αυτοδιοίκησης για ποιοτική αναβάθμιση και δυναμική ανάπτυξη του τουρισμού της Ρόδου σε συνδυασμό με τους άλλους τομείς της οικονομίας.

Ας δούμε συνοπτικά την παρούσα κατάσταση: Είναι τοις πάσιν γνωστό ότι ο ελληνικός τουρισμός - και ο τουρισμός της Ρόδου δεν εξαιρείται - διέρχεται περίοδο σοβαρής κρίσης. Μιας βαθειάς οικονομικής, πολιτικής και ηθικής κρίσης που οδήγησε τη χώρα μας στο χείλος της χρεωκοπίας, υπονόμευσε την αξιοπιστία μας και αμαύρωσε την εικόνα μας διεθνώς.

Σαν να μην έφθαναν αυτά, προστέθηκε η αλόγιστη εκδικητική μανία των αδίστακτων κουκουλοφόρων με τις δολοφονίες αθώων εργαζομένων συνανθρώπων μας, η κατάλυση των Νόμων από κακούς συνδικαλιστές που θεωρούν ότι τα δικαιώματά τους, όπως εκείνοι κακώς τα εννοούν, επιτρέπουν την καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων, συμπεριλαμβανομένης και της παρεμπόδισης ξένων τουριστών να επιβιβαστούν στα κρουαζιερόπλοια που τους έφεραν.

Μετά από όλα αυτά δεν πρέπει να μας εκπλήσσουν οι μαζικές ακυρώσεις κρατήσεων και η παγωμάρα που κυριαρχεί στις χώρες προέλευσης τουριστών.

Ευτυχώς, οι επιπτώσεις αυτές είναι αναστρέψιμες, μεσοπρόθεσμα, με την προϋπόθεση ότι αυτή η εμπειρία θα μας κάνει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης και πράξης προκειμένου να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικά την ανάσα που μας παρέχει η ενεργοποίηση του μηχανισμού υποστήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αν δούμε τον κίνδυνο που μας απειλεί ως ευκαιρία – τελευταία μάλιστα ευκαιρία - για ν’ αλλάξουμε ρότα. Πιστεύω ότι το μπορούμε.

Για να είμαστε όμως ειλικρινείς, ας συμφωνήσουμε ότι η κρίση του τουρισμού μας δεν ξεκίνησε με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της δικής μας δομικής κρίσης που σοβούσε από πολλού.

Πολύ πριν, ο τουρισμός μας είχε ήδη έντονα σημεία παθογένειας με σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που σταδιακά τον οδηγούσαν σε απώλεια του ανταγωνιστικού του πλεονεκτήματος από άποψη σχέσης αξίας-τιμής (value for money) συγκριτικά με τους νέους ανταγωνιστές στην περιοχή της Μεσογείου που, για ανάλογο προϊόν (κυρίως τουρισμό παραλίας) έχουν πολύ χαμηλότερο κόστος παραγωγής - κλάσμα του δικού μας - και επομένως, πολύ χαμηλότερη τιμή.

Εμφανή συμπτώματα αυτής της παθογένειας είναι η συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου (το επτάμηνο έγινε πεντάμηνο και συνεχίζεται η συρρίκνωση), η μείωση της διαπραγματευτικής μας ικανότητας που εκδηλώνεται με φαινόμενα όπως οι στάσιμες ή μειούμενες τιμές, αλλά και η σταθερή υποβάθμιση του οικονομικού και κοινωνικού προφίλ του μέσου τουρίστα.

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, ποια μπορεί να είναι η οδός διαφυγής από την τουριστική κρίση;

Προφανώς δεν υπαινίσσομαι ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε την κύρια προσφορά μας που είναι και θα παραμείνει, για το ορατό μέλλον, ο καλοκαιρινός τουρισμός παραλίας ούτε ότι, έμμεσα έστω, καταγγέλλω ή δαιμονοποιώ τους Tour Operators, τους βασικούς δηλαδή πελάτες μας.

Θεωρώ μάλιστα από απλοϊκή έως παιδαριώδη την παρότρυνση κάποιων νεοφώτιστων να εγκαταλείψουμε το μοντέλο του μαζικού τουρισμού και να στραφούμε εξ ολοκλήρου στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και στην «ήπια» ανάπτυξη ή ακόμα και να ακυρώσουμε όλα τα συμβόλαια “all inclusive”.

Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αγορά δεν λειτουργεί με βάση τη λογική του «παράγω ό,τι θέλω ή ό,τι μπορώ και αυτό πουλάω» (supply push). Αντίθετα, οφείλουμε να παράγουμε και να προσφέρουμε αυτό που ζητά ο φιλοξενούμενος πελάτης, αφού πρώτα διαπιστώσουμε τι είναι αυτό που επιθυμεί και ζητά (demand drivenmarket).

Μπορούμε όμως, συμπληρωματικά, να συνθέσουμε μια εναλλακτική προσφορά ολοκληρωμένων εμπειριών, η οποία έχει και μια ολοένα αυξανόμενη ζήτηση ακόμα και στους καλοκαιρινούς μήνες και, με σύγχρονο marketing, να προσπαθήσουμε να ανακτήσουμε, μερικώς τουλάχιστον, τους χαμένους μήνες της Άνοιξης και του Φθινοπώρου.

Σ' αυτό, θα βοηθηθούμε από τη νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης με λίγους ισχυρούς Δήμους και με την αιρετή Περιφέρεια που θα αναλάβει τον συντονισμό της ανάπτυξης και του marketing σε μια καινούργια στρατηγική συμμαχία με τον ιδιωτικό τομέα. Είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χάσουμε.

Ας δούμε τώρα ποια είναι τα εναλλακτικά τουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες που, μαζί με το παραδοσιακό, μαζικό, εποχικό μοντέλο, μπορούν να συνθέσουν μια νέα, εμπλουτισμένη και ποιοτικά αναβαθμισμένη τουριστική προσφορά που θα απευθύνεται σε φιλοξενούμενους επισκέπτες (Έλληνες και ξένους) που αναζητούν ποικίλες εμπειρίες και όχι απλά ξεκούραση στην παραλία.

Η ανασύνθεση αυτή της προσφοράς μας παρουσιάζει δυο πλεονεκτήματα:

• Προσελκύει τουρίστες υψηλότερης μορφωτικής και κοινωνικής στάθμης και, κατά τεκμήριο, ευπορότερους.

• Στοχεύει περισσότερο στην εκτός αιχμής περίοδο, δηλαδή, Μάιο, Απρίλιο, Μάρτιο και ίσως Νοέμβριο.

Όσο για δωδεκάμηνο τουρισμό, ας μη τον αναφέρουμε πια γιατί αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση τη σοβαρότητά μας. Πολύχρονη πικρή εμπειρία με έχει πείσει ότι οι τουριστικοί παράγοντες δεν πιστεύουν στην εφικτότητα αυτού του στόχου και δεν είναι πρόθυμοι να ασχοληθούν σοβαρά μ’ αυτόν. Εκτός αν η δυσπραγία της κρίσης μάς κάνει να αναθεωρήσουμε τη στάση μας.

Η Ρόδος διαθέτει μοναδικά συγκριτικά πλεονεκτήματα που, αν τα συνθέσει και τα προσφέρει σε ολοκληρωμένα προγράμματα εμπειριών, μπορεί να κερδίσει μια ζηλευτή θέση ανάμεσα στους τουριστικούς προορισμούς αλλά και σημαντικά οικονομικά οφέλη όχι μονάχα σε αμιγώς τουριστικά έσοδα αλλά στο σύνολο της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών.

Ποια είναι τα στοιχεία που μπορούμε να αξιοποιήσουμε γι’ αυτόν το σκοπό: Κοντολογίς, όλες εκείνες οι δραστηριότητες εντός και, προ πάντων, εκτός ξενοδοχείων, για την ευχάριστη και επιμορφωτική απασχόληση του χρόνου, όταν οι τουρίστες δεν κολυμπούν ή δεν λιάζονται στην παραλία. Συγκεκριμένα, οι κύριοι τουριστικοί πόροι της Ρόδου είναι:

• Το φυσικό περιβάλλον: Πόροι υψηλής ποιότητας και ιδιαίτερης αισθητικής αξίας, οικοσυστήματα, χλωρίδα και πανίδα που πρέπει να προστατεύονται και να αναδεικνύονται.

• Το πολιτιστικό απόθεμα αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της Ρόδου και συνίσταται σε αρχαιολογικούς χώρους, μοναστήρια, μουσεία, ιστορία. 

• Κλασικά και ρωμαϊκά μνημεία και η παλιά πόλη της Ρόδου, η μεγαλύτερη ζωντανή μεσαιωνική πόλη του κόσμου με τη σφραγίδα της Unesco.

• Τοπική παράδοση, καθημερινή ζωή και, κυρίως, γνήσια φιλοξενία, χαμόγελο και ζεστασιά. 

• Τα τοπικά προϊόντα και η αιγαιοπελαγίτικη κουζίνα υψηλής ποιότητας που συνάδουν με το ενδιαφέρον της διεθνούς Κοινότητας για την ποιότητα των τροφίμων και την τοπική γαστρονομία.

Όλα αυτά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μπορούν να αναδειχθούν σε ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στο πλαίσιο παραγωγικού συμπλέγματος που αξιοποιεί το σύνολο της παραγωγής η οποία απευθύνεται στην ικανοποίηση της τουριστικής κατανάλωσης (πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής τομείς της οικονομίας).

Ειρήσθω εν παρόδω ότι τα προϊόντα του εναλλακτικού τουρισμού πρέπει να προσφέρονται σε μορφή ολοκληρωμένων προγραμμάτων για να χαρίζουν μια συνολική εμπειρία στον φιλοξενούμενο πελάτη.

Ενδεικτικά, απλώς, αναφέρω μορφές εναλλακτικού τουρισμού που μπορεί να προσφέρει η Ρόδος, στοχευμένα, σε ομάδες ειδικών ενδιαφερόντων:

· Περιηγητικός, Πολιτιστικός, ΙστορικόςΤουρισμός

· Συνεδριακός Τουρισμός

· Γαστρονομικός Τουρισμός

· Οινικός τουρισμός

· Μορφωτικός Τουρισμός

· ΛαογραφικόςΤουρισμός

· Κοινωνικός Τουρισμός

· Τουρισμός Τρίτης Ηλικίας

· Τουρισμός Υγείας

· Θρησκευτικός Τουρισμός

· Αθλητικός Τουρισμός

· Θαλάσσιος και Καταδυτικός Τουρισμός

· Ορειβατικός Τουρισμός

· Τουρισμός Περιπέτειας

· Αγροτουρισμός

· Οικολογικός και Φυσιολατρικός Τουρισμός

· Τουρισμός Διαχείμασης

· Ποδηλατικός Τουρισμός

· Γεωλογικός Τουρισμός

· Παρατήρηση Πουλιών (Bird watching)

Όλες αυτές οι μορφές εναλλακτικού τουρισμού και άλλες που δεν ανέφερα, παραμένουν νεκρό γράμμα αν δεν πάψουμε απλά να τις απαριθμούμε και αν δεν ασχοληθούμε ενεργά και συστηματικά προσδίδοντάς τους συγκεκριμένο περιεχόμενο και ουσία.

Όμως δεν αρκεί ένας οι περισσότεροι επιχειρηματίες να παράγουν ποιοτικά προϊόντα και υπηρεσίες για τις οποίες μάλιστα υπάρχει μεγάλη ζήτηση. Χρειάζεται ο ενδιάμεσος κρίκος: οι τουριστικοί πράκτορες που θα τις συνθέσουν σε ολοκληρωμένα προγράμματα και θα τις προσφέρουν ως πακέτα διακοπών σε εξειδικευμένα τουριστικά γραφεία αλλά και σε μεμονωμένους τουρίστες μέσω διαδικτύου.

Δυστυχώς και το λέω με θλίψη, η πλειονότητα των τουριστικών πρακτόρων μας έχουν βολευτεί λειτουργώντας, στην ουσία, ως «υπάλληλοι» του ολιγοψωνίου των μεγάλων χονδρεμπόρων – Tour Operators του εξωτερικού για τον μαζικό τουρισμό της παραλίας. Λίγοι έχουν αφυπνισθεί και κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Είμαι βέβαιος ότι οι προσπάθειές τους θα αμειφθούν με ποιοτική πελατεία και οικονομικά οφέλη.

Αυτή η διαπίστωση μας οδηγεί στην επανεξέταση της στρατηγικής μάρκετινγκ που έχουμε ακολουθήσει έως σήμερα, υπό το φως των ευκαιριών που προσφέρει η νέα Αρχιτεκτονική της Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (αιρετή Περιφέρεια και ένας ισχυρός Δήμος) για ποιοτική αναβάθμιση και δυναμική ανάπτυξη του τουρισμού της Ρόδου σε συνδυασμό με τους άλλους τομείς της οικονομίας.

Προβλήματα όπως

• οι απηρχαιωμένες πρακτικές προβολής γεωγραφικών διαμερισμάτων, αγνώστων στον μέσο Ευρωπαίο δυνητικό τουρίστα, αντί του γνωστού brand «Ρόδος», 

• η συμμετοχή σε έναν υπερβολικό αριθμό ελάσσονος σημασίας τουριστικών εκθέσεων πράγμα που καλύτερα θα μπορούσε να κάνει ο Ε.Ο.Τ. μαζί με τους τουριστικούς επιχειρηματίες, 

• η παραγωγή και διάθεση μεγάλου αριθμού ογκωδών εντύπων που καταλήγουν στους κάδους των αχρήστων, 

• η ανεπάρκεια μηχανισμών υποδοχής και φιλοξενίας διαμορφωτών κοινής γνώμης (δημοσιογράφων τουρισμού και ειδικών θεμάτων, λιανοπωλητών ταξιδιωτικών πρακτόρων, κ.λπ.,

• έλλειψη ενός σοβαρού, δυναμικού portal που θα προβάλλει την Ρόδο και θα δημιουργεί συναλλαγές,

έχουν ως συνέπεια τη μη αποτελεσματική αξιοποίηση της δαπάνης που διατίθεται τόσον από το κράτος όσον και από τους φορείς του ιδιωτικού τομέα για προβολή και διαφήμιση.

Η μεγάλη ευκαιρία για να τρέξουμε δυναμικά μπροστά, βρίσκεται στη νέα αιρετή Περιφέρεια που θα έχει αρμοδιότητες κεντρικής κυβέρνησης για ό,τι αφορά στη Δωδεκάνησο, αλλά και σε έναν ενιαίο, ισχυρό Δήμο Ρόδου με οικονομικούς πόρους, στελέχωση και οικονομίες κλίμακας.

Η νέα Περιφερειακή Διοίκηση θα έχει τη δυνατότητα να διεξάγει έρευνες αγοράς για να εξακριβώνει τις επιθυμίες των δυνητικών επισκεπτών για τα τουριστικά προϊόντα που διαθέτουμε ή και μπορούμε να παράξουμε, διαμορφώνοντας έτσι το τουριστικό “brand” της Ρόδου, αυτό δηλαδή που την ξεχωρίζει και την κάνει αναγνωρίσιμη ως επώνυμο τουριστικό προορισμό.

Πιστεύω πάντως, ότι ακόμα και με αυτές τις αισιόδοξες προοπτικές, για να πάμε πραγματικά μπροστά, απαιτείται μια μεγάλη υπέρβαση. Κατά τα πετυχημένα πρότυπα του εξωτερικού σε πανελλήνια κλίμακα, μια στρατηγική συμμαχία του δημόσιου τομέα από τη μια και της επιχειρηματικής κοινότητας του ιδιωτικού τομέα από την άλλη, με συμμετοχή των δυο πλευρών στη χρηματοδότηση ενός Φορέα Διαχείρισης Προορισμού (D.M.O.).

Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό. Ας αντιγράψουμε τις αποτελεσματικές πρακτικές του εξωτερικού και ας τις προσαρμόσουμε στη δική μας πραγματικότητα και στις δικές μας ανάγκες.

Σε τοπική κλίμακα, η Ρόδος μπορεί να πετύχει ένα τέτοιο εγχείρημα γιατί είναι αρκετά μικρή για να διαθέτει την απαραίτητη ευελιξία και αρκετά μεγάλη για τις αναγκαίες οικονομίες κλίμακας. Διαθέτει επίσης ένα ακαταμάχητο πλεονέκτημα. Την εμπειρία και την επιτυχημένη πορεία της PROTOUR που αποτελεί ήδη πανελλήνιο υπόδειγμα καλής πρακτικής.

Αυτή είναι η μεγάλη μας πρόσκληση – πρόκληση και η μεγάλη μας ευκαιρία. Ας μην την αφήσουμε να πάει χαμένη.

Άλλες αναγκαίες προϋποθέσεις για την ποθητή ανάκαμψη, είναι:

• Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και ενίσχυση ψηφιακών εφαρμογών για την αποτελεσματικότερη προβολή της τουριστικής προσφοράς και την πραγματοποίηση συναλλαγών online. Οι τουριστικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες, έχουν πολλά να ωφεληθούν από τις εφαρμογές της ψηφιακής τεχνολογίας - ιδιαίτερα του Internet με τη δημιουργία δυναμικών, διαδραστικών portals και μάλιστα στις πιο εξελιγμένες εφαρμογές της νέας γενιάς (Web-2, Adwords, Facebook, κ.λπ). Η αξιοποίηση των εφαρμογών της ψηφιακής τεχνολογίας διευκολύνει την απ’ ευθείας επαφή με δυνητικούς πελάτες στα πέρατα του κόσμου και μειώνει την εξάρτηση από τους μεγάλους tour operators του μαζικού τουρισμού.

• Η Ενδυνάμωση των προγραμμάτων Εσωτερικού και Κοινωνικού Τουρισμού: Μπορούμε και θα δημιουργήσουμε ειδικά προγράμματα για την ενίσχυση του Εσωτερικού Τουρισμού και την παροχή της δυνατότητας στους Έλληνες και τις Ελληνίδες να γνωρίσουν τον τόπο τους και να απολαύσουν διακοπές σ’ αυτόν, με όρους, τουλάχιστον ίσους με εκείνους που ισχύουν για τον εισερχόμενο τουρισμό. Επίσης, πέραν των υπαρχόντων προγραμμάτων Κοινωνικού Τουρισμού της Εργατικής Εστίας και του Ο.Γ.Α., θα επαναφέρουμε σε ισχύ το πρόγραμμα κοινωνικού τουρισμού που πρώτοι εισαγάγαμε, δίνοντας την ευκαιρία σε χιλιάδες άπορους και ανήμπορους να εργαστούν πολίτες να απολαύσουν δωρεάν διακοπές. 

• Η ανάληψη πρωτοβουλιών για την κατοχύρωση της αειφορίας της τουριστικής ανάπτυξης, με βάση την αρχή της «πράσινης οικονομίας» και μέτρα προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος με έμφαση στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας (αιολική ενέργεια, φωτοβολταϊκά, γεωθερμία, κ.λπ).

Για μας η πράσινη ανάπτυξη είναι μια νέου είδους πρωτοποριακή ανάπτυξη όπου το περιβάλλον, η ποιότητα και ο σεβασμός στον άνθρωπο δεν είναι απλά μια παράμετρος ή μια ακόμα τομεακή πολιτική αλλά ο κύριος άξονας και η βάση ενός ολοκληρωμένου εναλλακτικού αναπτυξιακού σχεδίου της χώρας στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Για μας, η εφαρμογή μιας αποτελεσματικής τουριστικής πολιτικής και οι στόχοι της προστασίας και την ανάδειξης του Περιβάλλοντος, της Πολιτιστικής μας κληρονομιάς αλλά και της σύγχρονης Πολιτιστικής παραγωγής, όχι μόνο δεν αποτελούν στόχους που αποκλείονται αμοιβαίως αλλά αντιθέτως, δρουν συμπληρωματικά.

Στην πράξη, ο Πολιτισμός μας, οι ανθρώπινες αξίες, ο τρόπος ζωής του λαού μας, το περιβάλλον και η προστατευμένη φύση, αποτελούν τους βασικούς πόρους πάνω στους οποίους στηρίζεται ο Τουρισμός για την μακροπρόθεσμη οικονομική του ανάπτυξη.

Αυτή η αντίληψη, καθιστά αναγκαία, τόσο την ύπαρξη και καλλιέργεια μιας περιβαλλοντικής ευαισθησίας η οποία θα διατρέχει τις πολιτικές του Τουρισμού, όσο και τις παράλληλες ενέργειες αξιοποίησης των πολιτιστικών πόρων της χώρας προς όφελος του Τουρισμού.

Με δεδομένη την εξάρτηση του ελληνικού τουρισμού από την αεροπορική μεταφορά (τέσσερις στους πέντε τουρίστες αφικνούνται αεροπορικώς) και τη μεγάλη χρονοαπόσταση που μας χωρίζει από τις χώρες της κύριας πελατείας μας, οφείλουμε να ενθαρρύνουμε με κίνητρα, την απ’ ευθείας αεροπορική σύνδεση των μεγάλων πόλεων της Ευρώπης με τους κύριους τουριστικούς προορισμούς της Περιφέρειας με έμφαση στους Low Cost Carriers (LCC) και ιδιαίτερα κατά την εκτός αιχμής περίοδο.

Η Συνεργασία Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα: Βλέπω τον ιδιωτικό τομέα όχι ως αναξιόπιστο «αντίπαλο» αλλά ως εταίρο και συνεργάτη του δημόσιου τομέα. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να επιδιώξουμε μια στρατηγική συμμαχία με τους εκπροσώπους των τουριστικών επιχειρήσεων, των εργαζόμενων και των κοινωνικών φορέων. Η στρατηγική αυτή συμμαχία μπορεί να πάρει μορφή συγκεκριμένου φορέα όπως, λ.χ., η «Maison de la France», για τις από κοινού δράσεις marketing και προβολής, η οποία έχει επιτύχει εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Για να ανακάμψει ο τουρισμός και να αποκτήσει τη χαμένη του ανταγωνιστικότητα, ο μοναδικός δρόμος που μας προσφέρεται είναι ο εμπλουτισμός και η ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού μας προϊόντος και αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη υψηλού επιπέδου διευθυντικών στελεχών και καλά εκπαιδευμένων υπαλλήλων σε σύνδεση με την αγορά εργασίας.

Επείγει επομένως η εκ βάθρων αναδιάρθρωση της Τουριστικής Παιδείας, Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με δημιουργία προπτυχιακών Πανεπιστημιακών Σχολών στα Δημόσια Πανεπιστήμια, με παράλληλη καθιέρωση ποιοτικών προτύπων, νομοθετική κατοχύρωση, εποπτεία και έλεγχο των μη-κρατικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, για να υπάρξει τάξη στη χαώδη κατάσταση που κυριαρχεί και για να διασφαλιστούν τα ποιοτικά πρότυπα.

Ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα που θα επιδιώκει την παραγωγή στελεχών, με τουριστική παιδεία, τουριστική συνείδηση και τεχνικές δεξιότητες πρώτης γραμμής για την παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, θα πρέπει στοχεύει παραλλήλως και στη δια βίου εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων στον Τουρισμό.

Ας μην ξεχνάμε: Ο πιο πολύτιμος τουριστικός μας πόρος είναι οι άνθρωποι που υποδέχονται και φιλοξενούν τους επισκέπτες μας, Έλληνες και ξένους, με επαγγελματική επάρκεια, με αρχοντιά και ανθρώπινη ευαισθησία.

Σε κάθε περίπτωση, τα επόμενα τρία-τέσσερα και περισσότερα χρόνια θα είναι δύσκολα και επώδυνα και για τον ελληνικό τουρισμό. Γι’ αυτό, ας μη μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια, περιμένοντας τον «από μηχανής Θεό» που δεν θα έρθει. Ας ενεργοποιηθούμε με ομαδικότητα και συντονισμένες ενέργειες. Κράτος, ιδιωτικός τομέας, Τοπική Αυτοδιοίκηση, εργαζόμενοι, τουριστικοί και πολιτιστικοί φορείς, ολόκληρη η κοινωνία. Έτσι, όχι μονάχα θα μπορέσουμε να ελπίσουμε στην έξοδο από την κρίση, αλλά και στη μακροπρόθεσμη ποιοτική ανάπτυξη του τουρισμού μας.

Παρέμβαση του Νίκου Σκουλά στην Εκδήλωση Μνήμης για τη Μελίνα από τον Δήμο Χερσονήσου, 28-03-2010

ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΜΕΛΙΝΑ

"...Βλέπουμε την αλληλουχία των αρχαίων πολιτισμών κομματιασμένη, το παρελθόν γκρεμισμένο και τις θαυμάσιες ιδιαιτερότητες ξεθωριασμένες. Η μνήμη μας απειλείται και η ψυχή μας ξεραίνεται, η δημιουργικότητα ασφυκτιά, το παρόν ξεριζώνεται. Όποιος δεν έχει παρελθόν δεν έχει παρόν, λέει μια αραβική παροιμία. Αυτό το παρελθόν πρέπει να αναδυθεί από τα μουσεία για να γίνει πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, να γίνει όργανο και χαρά του λαού..."
Mελίνα Μερκούρη, Μεξικό 29-7-1982, στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO.

Συμπληρώθηκαν δεκαέξι χρόνια χωρίς τη ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ: «την τελευταία Ελληνίδα θεά», τη φλογερή ηρωίδα της αντίστασης, τη μεγάλη πρωταγωνίστρια του θεάτρου και του κινηματογράφου, την παγκόσμια πρέσβειρα του ελληνισμού και του πολιτισμού της.

Δεν είμαστε όμως εδώ για να την βιογραφήσουμε. Δεν το χρειάζεται. Είμαστε εδώ, πιστεύω, κυρίως, για να τη θυμηθούμε με αγάπη, συγκίνηση και ευγνωμοσύνη για όσα μας έδωσε και όσα μας κληροδότησε και να αντλήσουμε από το δικό της θάρρος και αποφασιστικότητα, ιδιαίτερα κατά τις δύσκολες αυτές ημέρες που περνούμε.

Μου ζητήθηκε να πω λίγα λόγια για τη Μελίνα ως πολιτικό και τη σχέση της με την πολιτική, με βάση την κοινή μας εμπειρία στον αγώνα κατά της δικτατορίας και μετά, με τη συνεργαία μας στα Υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού που, ειρήσθω εν παρόδω, με μεγάλη καθυστέρηση, επί τέλους, έγιναν ένα. Σε τελευταία ανάλυση, αν ο τουρισμός της Ελλάδας δεν είναι πολιτισμός, τότε τί είναι;

Μόλις άρχισα να το σκέπτομαι, ανακάλυψα ότι η Μελίνα δεν μπορεί να ταξινομηθεί ως πολιτικός, τουλάχιστον όχι κατά την έννοια του «πολιτικού» όπως τον θέλει το κοινότοπο στερεότυπο. Γενικά, η Μελίνα δεν προσφέρεται για ταξινόμηση. Η Μελίνα ήταν η Μελίνα.

Θα περιοριστώ λοιπόν σε κάποιες προσωπικές αναμνήσεις από κείνα τα δύσκολα και δημιουργικά χρόνια μια και όλα τα άλλα είναι δημοσιευμένα και γνωστά. Εξάλλου την ανεκτίμητη προσφορά της Μελίνας στην Ελλάδα, στους Έλληνες και στην παγκόσμια κοινότητα θα σας παρουσιάσουν σήμερα διακεκριμένοι, καταλληλότεροι εμού, ομιλητές.

Πρώτη επαφή, τα μαύρα χρόνια της χουντικής κατοχής. Με επισπεύδοντα τον μεγάλο ηγέτη, αρχηγό του Π.Α.Κ. Ανδρέα Παπανδρέου που μόλις είχε αποφυλακιστεί με την παρέμβαση της παγκόσμιας, ακαδημαϊκής, κυρίως κοινότητας, βρεθήκαμε στις επάλξεις του αντιδιδακτορικού αγώνα.

Με βαθιά προοδευτικές πολιτικές ρίζες από τον παππού Σπύρο και τον πατέρα Σταμάτη ενεργοποιήθηκε μόνη της εξ αρχής. Το βράδυ της αποφράδας 21ης Απριλίου βρισκόταν στη Νέα Υόρκη όπου παρουσίαζε το «Ίλια Ντάρλινγκ» με τον Ζυλ Ντασσέν. Με το άκουσμα του πραξικοπήματος, έκαμε τις πρώτες δηλώσεις της στα αμερικανικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης: «Σας παρακαλώ, μην πάτε στη χώρα μου», είπε κλαίγοντας.

Για τη δράση της, η χούντα της αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια. Τότε είπε το ιστορικό: «Γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο Πατττακός γεννήθηκε φασίστας και θα πεθάνει φασίστας». Με την υπογραφή του ίδιου επίουρκου αξιωματικού αφαιρέθηκε και από μένα η ελληνική ιθαγένεια. Χωρίς να κάνω άστοχους παραλληλισμούς, ε, πως να το πούμε, ένοιωσα πως ήμουν με την καλύτερη παρέα.

Ακόμα και μετά την αποφυλάκιση του Ανδρέα και την ίδρυση του ΠΑΚ, η Μελίνα ήταν το κύριο σύμβολο του αγώνα που μας άνοιγε πόρτες και έφερνε κοντά μας τους ξένους για ηθική συμπαράσταση και πρακτική βοήθεια. Ο Ανδρέας, τον πρώτο καιρό, δεν ήταν ακόμα ευρέως γνωστός πέραν της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας, της CIA και του FBI. Στα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, εκεί δηλαδή που παιζόταν τότε το παιχνίδι, η πρόσβαση ήταν εξαιρετικά δύσκολη και η στάση τους, από αδιάφορη έως αρνητική. Όπως θα λέγαμε στο σημερινό τηλεοπτικό τοπίο της χώρας μας, «η Μελίνα πουλούσε». Ήταν περιζήτητη πράγμα που αξιοποίησε στο έπακρο ανεβάζοντας στην επικαιρότητα το θέμα της κατάλυσης της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Με οργανωτή τον αφανή ήρωα, τον αδελφό της Σπύρο, έκανε πολιτικές περιοδείες σε όλη την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, εμπνέοντας τους νέους Έλληνες αγωνιστές της αντίστασης (κυρίως εργάτες και φοιτητές), και ενημερώνοντας τους ξένους. Συμμετείχε σε διαδηλώσεις, απεργίες πείνας, συναυλίες και πολιτικές εκδηλώσεις. Έδινε συνεντεύξεις, έκανε ομιλίες, τραγουδούσε ενάντια στους συνταγματάρχες. Έγινε ο εφιάλτης της χούντας που αντέδρασε απαγορεύοντας στην Ελλάδα τα τραγούδια της, δεσμεύοντας την περιουσία της και οργανώνοντας δολοφονικές επιθέσεις εναντίον της.

Αμέσως μετά την κατάρρευση της χούντας συνέχισε την πολιτική της δράση δίπλα στον Ανδρέα με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ αλλά και την πολιτιστική της δραστηριοτητα στο θέατρο και στον κινηματογράφο με σκηνοθέτη και συμπαραστάτη τον σύντροφο της ζωής της Ζυλ Ντασσέν.

Όταν το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές τον Οκτώβριο του 1981, η Μελίνα Μερκούρη ορίστηκε Υπουργός Πολιτισμού και παρέμεινε στη θέση αυτή καθόλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Ήταν η μοναδική Υπουργός που δεν «αναδομήθηκε» ποτέ.

Κατά το μέγιστο μέρος αυτής της περιόδου, είχα τη μεγάλη τύχη να βρίσκομα κοντά της και να συνεργάζομαι μαζί της ως υπεύθυνος για τον τουρισμό της χώρας μας, μια και η συνάφεια των δυο τομέων είναι αυτονόητη.

Με μια ομάδα αξιόλογων και απόλυτα αφοσιωμένων συνεργατών όπως τον Κώστα Αλαβάνο, τον Γιώργο Θωμά, την Μανουέλα Παυλίδου (τη σκιά της), φυσικά τον Σπύρο που δεν έλειπε από τίποτα, υπαλλήλους του Υπουργείου που δεν ξεχώριζε από τους αξιωματούχους, βρισκόμασταν τακτικά στο Υπουργείο για συνεργασία. Είχαμε και βραδυνές χαλαρές συναντήσεις στο σπίτι της, όπου μιλούσαμε για τον πολιτισμό για τον τουρισμό για την κοινωνία, για τα οράματά της για την Ελλάδα μας.

Ασκούσε μια ακαταμάχητη γοητεία και σαγήνη σε όλους εμάς, δείχνοντας, απροσποίητα, χωρίς να προσπαθεί, περίσσευμα αγάπης και σεβασμού. Η Μελίνα πραγματικά εμπλούτισε τη ζωή μας.

Και μια και μιλάμε για αναμνήσεις. ...Η Μελίνα λάτρευε τον Ανδρέα και αυτό ήταν αμοιβαίο. Παρότι είχε πάντα τον θαυμασμό και την πλήρη υποστήριξή του είχε ταυτόχρονα και μια υπερβολική, ίσως, ευαισθησία για το τί αισθανόταν και τί σκεπτόταν για ‘κείνη. Δεν άντεχε την κριτική κανενός και για τίποτε όταν ήταν ο Ανδρέας παρών.

Κατά τη διάρκεια της θητείας της, έφερε, με τις πολιτικές της πρωτοβουλίες και τα πολιτικά της οράματα, τον πολιτισμό στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Εισήγαγε τη δημοκρατική διακυβέρνηση στο υπουργείο της και με τον αέρα αλλαγής που έπνεε στις σχέσεις της πολιτικής ηγεσίας με τους υπαλλήλους αλλά και στις σχέσεις των υπηρεσιών με τον πολίτη, είδαμε μια νέα εποχή πολιτισμικής δημιουργικότητας..

Ως Υπουργός εφάρμοσε μια έντονη εξωτερική πολιτιστική πολιτική. Οργάνωσε πολλές και σημαντικές εκθέσεις σε μουσεία του εξωτερικού, καθώς και εκδηλώσεις ουσίας. Συναντήθηκε με σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Λάνγκ, ο Αντρεότι, ο Γκένσερ, ο Πάλμε, ο Γκονζάλεθ, ο Πάπας, η Γκάντι, ο Μιτεράν κ.α. και διεκδίκησε μια εξέχουσα θέση για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της.

Η Μελίνα Μερκούρη είχε χαράξει την πολιτική της στο υπουργείο, εξαρχής, και την ακολούθησε απαρέγκλιτα, φροντίζοντας για την σταδιακή υλοποίηση των πολλών και μεγάλων οραμάτων της.

Μεταξύ αυτών...

• Η επιστροφή στην Ελλάδα των Μαρμάρων του Παρθενώνα. (Η ιδέα της επιστροφής των Μαρμάρων της γεννήθηκε κατά τη δεκαετία του ΄60, όταν, στα γυρίσματα της ταινίας "Φαίδρα", οι Βρετανοί ζήτησαν πληρωμή για να αφήσουν το ελληνικό συνεργείο να κινηματογραφήσει τα γλυπτά. Έθεσε το θέμα επίσημα για πρώτη φορά ως Υπουργός Πολιτισμού τον Ιούλιο του 1982 στο Μεξικό, στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO και δεν σταμάτησε να αγωνίζεται γι' αυτό μέχρι το θάνατό της). "Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για μας", έλεγε. "Είναι το καμάρι μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το υπέρτατο σύμβολο ευγένειας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι η φιλοδοξία και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητάς μας". Και " Αν με ρωτήσετε εάν θα ζω όταν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα επιστρέψουν στην Ελλάδα, σας λεω πως ναι, θα ζω. Αλλά κι αν ακόμη δεν ζω πια, θα ξαναγεννηθώ".

• Για την υποστήριξη αυτής της διεκδίκησης, συνέλαβε την ιδέα ενός νέου Μουσείου Ακρόπολης και προκήρυξε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την κατασκευή του, το 1989. Η δημιουργία του μουσείου θα προσέφερε τον κατάλληλο χώρο που χρειάζονται τα αριστουργηματικά γλυπτά για να εκτεθούν και θα αφαιρούσε κάθε επιχείρημα από εκείνους που αντιτίθενται στην επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

• Ανέθεσε τη μελέτη ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, την ενοποίηση δηλαδή του ιστορικού κέντρου της Αθήνας.

• Έπεισε τους ομολόγους της Υπουργούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ξεκινήσει ο θεσμός των Πολιτιστικών Πρωτευουσών της Ευρώπης, που υλοποιήθηκε το 1985 με πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα την Αθήνα. Ο θεσμός των Πολιτιστικών Πρωτευουσών είναι σήμερα ο πιο σοβαρός και μεγάλος επίσημος πολιτιστικός θεσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

• Πιστεύοντας στην πολιτιστική αποκέντρωση δημιούργησε σε διάφορες πόλεις τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα. 

Αυτά είναι μόνον ολίγα από τα μεγάλα οράματα της Μελίνας που υποστήριξε αταλάντευτα, με πάθος και πείσμα. Όλα πραγματοποιήθηκαν, εκτός από ένα: Η επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Ας συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε γι’ αυτό. Της το οφείλουμε. Ας μην το ξεχάσουμε. Θα είναι η καλύτερη εκδήλωση μνήμης και ευγνωμοσύνης για όσα μας έδωσε.